Bezpieczeństwo dzieci online

Internet to nieodłączny element świata dzieci i młodzieży. Pełni w ich życiu szczególną rolę, pozwalając na zaspokajanie potrzeb rozwojowych specyficznych dla wieku dojrzewania, takich jak pragnienie wrażeń oraz ciekawość. Jednocześnie, w sieci może czyhać na najmłodszych wiele zagrożeń.

Pierwszym z nich jest problem dostępu młodych internautów do szkodliwych dla nich treści, takich jak pornografia czy sceny przemocy.

Popularyzacja serwisów komunikacyjnych przyczyniła się z kolei do nasilenia zjawiska uwodzenia dzieci online i innych form niebezpiecznych kontaktów.

Pojawienie się sieci 2.0, pozwalającej internautom nie tylko na odbieranie, ale także generowanie własnych materiałów, poszerzyło katalog zagrożeń m.in. o liczne formy przemocy rówieśniczej online – tzw. cyberprzemocy.

Popularne w ostatnim czasie wśród dzieci i młodzieży portale społecznościowe stwarzają kolejne zagrożenia związane głównie z ochroną prywatności. Należy do nich tzw. seksting, czyli przesyłanie własnych zdjęć o charakterze intymnym.

Niezbadaną jeszcze w pełni, ale niewątpliwie coraz poważniejszą kwestią staje się uzależnienie dzieci od mediów elektronicznych.

cyberprzemoc

Formy cyberprzemocy

• przemoc werbalna (wulgarne lub obraźliwe wyzwiska)
• robienie zdjęć lub kręcenie filmów wbrew woli osób na nich przedstawionych
• podszywanie się pod inną osobę i publikowanie np. obraźliwych treści w jej imieniu
• wykluczanie ofiary z aktywności internetowej – np. nieprzyjmowanie jej do klasowych grup na portalach społecznościowych.

Mówiąc o problemie przemocy w sieci zwraca się uwagę na jego charakter związany ze specyfiką internetu – nawet pozornie błahe sytuacje, wobec powszechnej dostępności kompromitujących materiałów, szybkości ich rozpowszechniania, trudności usunięcia z sieci oraz rangi, jaką młodzi ludzie nadają swojemu sieciowemu wizerunkowi i sieciowej pozycji, potrafią być dla nich bardzo dotkliwe. Z drugiej strony należy mieć na uwadze, że mimo nowej jakości mamy tu do czynienia ze znanym i opisywanym od dziesiątków lat problemem przemocy rówieśniczej wzbogaconym o nowe formy działania, a aktom rówieśniczej agresji elektronicznej zazwyczaj towarzyszą „tradycyjne” formy przemocy.

Skala cyberprzemocy

22% uczniów klas III gimnazjum padło ofiarą cyberprzemocy: wysyłania gróźb, rozpowszechniania kompromitujących materiałów lub systematycznego izolowania i wykluczania

źródło: EU-NET-ADB, FDN, 2012

Szkodliwe treści

Rodzaje szkodliwych treści

• treści pornograficzne dostępne bez żadnego ostrzeżenia, w tym tzw. pornografię dziecięca, czyli materiały prezentujące seksualne wykorzystywanie dzieci;
• treści obrazujące przemoc, obrażenia fizyczne, deformacje ciała np. zdjęcia lub filmy przedstawiające ofiary wypadków, okrucieństwo wobec zwierząt;
• treści nawołujące do samookaleczeń lub samobójstw, bądź zachowań szkodliwych dla zdrowia np. ruch pro-ana, zachęcanie do zażywania niebezpiecznych substancji np. leków czy narkotyków;
• treści dyskryminacyjne, nawołujące do wrogości, a nawet nienawiści wobec różnych grup społecznych lub jednostek.

Obecność tych treści w przestrzeni publicznej, a także w internecie, nie zawsze jest regulowana przez prawo lub regulamin serwisu internetowego. Niemniej mogą to być również materiały faktycznie nielegalne (np. pornografia z udziałem osób małoletnich czy nawoływanie do przemocy na tle rasowym), których rozpowszechnianie jest karane przez polskie prawo.

Konsekwencje kontaktu ze szkodliwymi treściami

Kontakt z treściami szkodliwymi, których młody człowiek nie potrafi odpowiednio zinterpretować i którym bezgranicznie wierzy, może wywołać u niego negatywne emocje, a nawet prowadzić do trwałego pogorszenia nastroju i spadku poziomu poczucia bezpieczeństwa. Kontakt z przemocą i agresją w mediach może mieć długotrwałe konsekwencje dla psychiki młodych ludzi. Natomiast treści pornograficzne prezentują często nieprawdziwe, a czasem wręcz szkodliwe zachowania i wzorce seksualne, co może wpływać na rozwój psychoseksualny młodego człowieka. Jeżeli chodzi o materiały propagujące niebezpieczne zachowania, należy zwrócić uwagę na to, że kontakt z tego typu treściami może wzmocnić typową dla okresu dojrzewania chęć eksperymentowania. Dzieci i nastolatki mogą dowiedzieć się, w jaki sposób używać leków czy innych łatwo dostępnych substancji w celach odurzających, mogą zostać zachęceni do samookaleczeń czy przejścia na wyniszczającą dietę.

Uwodzenie w internecie

Formy wykorzystania seksualnego w procesie uwodzenia (groomingu):

• prezentowania dziecku materiałów pornograficznych,
• wyłudzenia intymnych zdjęć,
• zmuszania do rejestrowania nagrań w trakcie wykonywania czynności seksualnych,
• fizycznego krzywdzenia seksualnego w trakcie kontaktu w świecie realnym.

Chociaż proces uwodzenia w internecie nie zawsze kończy się bezpośrednim kontaktem z ofiarą, zawsze jest głęboką krzywdą wyrządzoną dziecku. Zdaniem terapeutów, dla dzieci konsekwencjami groomingu są typowe objawy urazu psychicznego powstałe na skutek wykorzystywania seksualnego.

Na niebezpieczne kontakty w internecie dzieci są narażone przede wszystkim na portalach społecznościowych oraz przez aplikacje, które umożliwiają komunikację między użytkownikami. To tam pojawia się przestrzeń do tego, aby nawiązywać relacje z nieznajomymi, często bez odpowiedniej weryfikacji tego, z kim naprawdę prowadzona jest rozmowa. Stwarza to pole do wielu nadużyć ze strony sprawców, którzy po to, aby nawiązać relację z dzieckiem mogą zmienić swoją tożsamość, podając się za kogoś, kim w rzeczywistości nie są. Portale społecznościowe to miejsca, w których młode osoby publikują wiele informacji osobistych, często bez odpowiedniego zabezpieczenia przed nieznajomymi, wskutek czego sprawca w łatwy sposób może uzyskać do nich dostęp i gromadzić wiedzę na temat swojej potencjalnej ofiary.

Skala werbowania w internecie do celów seksualnych

6,5% dziewczyn oraz 3,8% chłopców (ogółem 5,1% polskich nastolatków przyznało, że zdarzyło im się zawrzeć w Internecie znajomość, w wyniku której próbowano namówić ich do zachowań o charakterze seksualnym?

źródło: Ogólnopolska Diagnoza Przemocy Wobec Dzieci, FDN, 2012

seksting

Wraz ze zwiększającą się popularnością telefonów z wbudowanym aparatem fotograficznym, komunikaty sekstingowe przybrały formę zdjęć i filmów. Obecnie, za seksting uznaje się przesyłanie lub wymianę zdjęć i filmów o charakterze seksualnym (nago lub prawie nago) za pośrednictwem telefonów komórkowych lub internetu.

Seksting jest zachowaniem ryzykownym, dlatego, że osoba, która przesyła intymne materiały ze swoim udziałem, traci nad nimi kontrolę. Zdarza się, iż odbiorca tych treści przekazuje je osobom trzecim bądź upublicznia w internecie. Nierzadko działania takie mogą być np. zemstą po rozstaniu bądź reakcją na odrzucenie zalotów. Czasami tego typu materiały bywają wyłudzane z premedytacją w celu ich wykorzystania bądź szantażowania osoby, którą przedstawiają.

Bezpieczeństwo społeczności osób korzystających z platformy to priorytet działalności Facebooka – zaznacza Jakub Turowski, odpowiedzialny za politykę publiczną Facebooka w Polsce. W sytuacji gdy coraz większa część życia młodych osób przenosi się do świata cyfrowego, musimy upewnić się, że są oni wyposażeni w wiedzę i umiejętności, które pozwolą im na świadome i bezpieczne korzystanie z jego zasobów. Ta  kampania jest jednym elementów szerszego wachlarza działań które podejmujemy na tym polu.

Organizatorem kampanii jest Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Nasz projekt – Digital Youth – jest poświęcony tematowi nowych technologii oraz bezpieczeństwa online. W ramach projektu Digital Youth staramy się pokazywać młodym ludziom, jak kreatywnie i w pozytywny sposób korzystać z nowych technologii. Co roku spotykamy się z nimi na Digital Youth Forum. Na co dzień – w naszym serwisie digitalyouth.pl i na profilu naszego projektu na Facebooku. Facebook jest partnerem wielu naszych działań. Cieszę się, że znowu możemy współpracować przy kampanii, którą właśnie rozpoczynamy. – mówi Łukasz Wojtasik z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę i zapowiada działania realizowane w ramach kampanii – Przez sześć tygodni będziemy pokazywali młodzieży, jak pozytywnie, ale też przede wszystkim, jak bezpiecznie korzystać z Facebooka. Zapraszamy do oglądania naszych filmów, postów, naszych przekazów.

W ramach kampanii powstaną m.in. film wprowadzający do tematyki, dedykowane animacje, jak również zestawy Q&A dotyczące kluczowych zagadnień z obszaru bezpieczeństwa na Facebooku. Kampanie rozpocznie się 1 grudnia 2017. Będzie realizowana za pośrednictwem strony Digital Youth oraz strony projektu na Facebooku.